Przesilenie zimowe, czyli najdłuższa noc w roku i początek wydłużającego się dnia.
Dni stają się coraz krótsze, a noce coraz dłuższe, kiedy to się odwróci? Słońce chowa się za horyzontem wcześniej, a poranki witają nas mrokiem.
Wszystko to zwiastuje nadejście przesilenia zimowego – momentu w roku, kiedy noc jest najdłuższa, a dzień najkrótszy. Kiedy dokładnie wypada ten dzień i co warto o nim wiedzieć? W tym artykule przyjrzymy się bliżej temu fascynującemu zjawisku astronomicznemu, jego wpływowi na człowieka i związanym z nim tradycjom.
Przesilenie zimowe – data i godzina
Przesilenie zimowe 2024 przypada na 22 grudnia o godzinie 04:27 czasu środkowoeuropejskiego. Właśnie wtedy Słońce osiąga najdalej wysunięty na południe punkt na swojej drodze po niebie, a promienie słoneczne padają na Ziemię pod najmniejszym kątem. Warto zaznaczyć, że data przesilenia zimowego może się wahać między 21 a 22 grudnia, w zależności od roku. To „ruchome święto” wynika z różnic między rokiem kalendarzowym a rzeczywistym czasem obiegu Ziemi wokół Słońca.
Najdłuższa noc w roku – długość
Najdłuższa noc w roku trwa nawet ponad 16 godzin (średnio 16 godzin i 46 minut), a najkrótszy dzień w roku zaledwie średnio około 7 godzin i 40 minut.
Oczywiście, dokładna długość dnia i nocy w przesilenie zimowe różni się w zależności od położenia geograficznego. Im dalej na północ, tym noc jest dłuższa. Na przykład w Jastrzębiej Górze, najdalej wysuniętym na północ punkcie Polski, dzień w przesilenie zimowe trwa zaledwie 7 godzin i 10 minut, podczas gdy w Zakopanem jest to już 8 godzin i 20 minut.
Kiedy dzień zaczyna się wydłużać?
Choć najdłuższa noc w roku może wydawać się przygnębiająca, to niesie ze sobą dobrą nowinę: od tego momentu dni zaczynają się wydłużać, a noce skracać! Z każdym kolejnym dniem Słońce będzie wschodziło coraz wcześniej i zachodziło coraz później, aż do przesilenia letniego, kiedy to dzień osiągnie swoją maksymalną długość.
Wpływ przesilenia zimowego na człowieka
Skrócony dzień i ograniczony dostęp do światła słonecznego mogą mieć znaczący wpływ na nasz zegar biologiczny i samopoczucie. Wiele osób w okresie zimowym doświadcza spadku energii, obniżonego nastroju, a nawet sezonowej depresji (tzw. SAD – Seasonal Affective Disorder).
Dzieje się tak, ponieważ mniejsza ilość światła słonecznego wpływa na produkcję melatoniny (hormonu snu) i serotoniny (hormonu szczęścia) w naszym organizmie. Dlatego tak ważne jest, aby w okresie zimowym dbać o odpowiednią ilość snu, zbilansowaną dietę i aktywność fizyczną. Warto również korzystać z terapii światłem, która pomaga regulować zegar biologiczny i łagodzić objawy SAD.
Tradycje i zwyczaje związane z przesileniem zimowym
Przesilenie zimowe od wieków było ważnym momentem w roku dla wielu kultur. W czasach pogańskich obchodzono wtedy Święto Godowe, które symbolizowało odrodzenie słońca i zwycięstwo światła nad ciemnością.
W tradycji chrześcijańskiej przesilenie zimowe jest ściśle związane z Bożym Narodzeniem. Wiele bożonarodzeniowych zwyczajów, takich jak ubieranie choinki, palenie świec czy obdarowywanie się prezentami, ma swoje korzenie w pogańskich obrzędach świętowania przesilenia zimowego. W niektórych krajach popularne jest również palenie ognisk lub organizowanie pochodów z latarniami, co symbolizuje „przywoływanie” słońca.
Ciekawostki o przesileniu zimowym
- Stonehenge: Ta prehistoryczna konstrukcja w Anglii jest idealnie wyrównana z kierunkiem wschodu słońca w przesilenie zimowe. Do dziś gromadzą się tam tłumy ludzi, aby obserwować to zjawisko.
- Świętowanie przesilenia w różnych kulturach: Przesilenie zimowe jest świętowane na całym świecie w różny sposób. W Japonii ludzie biorą gorące kąpiele z owocami yuzu, w Iranie organizuje się „Noc Yaldy” z rodziną i przyjaciółmi, a w Gwatemali odbywa się „taniec latających ludzi”.
- Kalendarzowa zima: Choć astronomiczna zima rozpoczyna się w momencie przesilenia zimowego, to kalendarzowa zima zawsze przypada na 22 grudnia.
Odrodzenie światła
Przesilenie zimowe to nie tylko najdłuższa noc w roku, ale także symboliczne „odrodzenie słońca”. To moment zwrotny w roku, kiedy ciemność ustępuje miejsca światłu, a dni zaczynają się wydłużać.
Choć zima dopiero się rozpoczyna, to przesilenie zimowe niesie ze sobą nadzieję na wiosnę i cieplejsze dni. To czas refleksji, zadumy i świętowania zwycięstwa światła nad ciemnością.
